EKOLOGIES SINVOLLE BESTUUR VAN EKTOPARASIETE EN RENOSTERVOËLS EKTOPARASITISIED – RENOSTERVOËL VERSOENBAARHEIDSGIDS NASHUA GIFSTOFWERKGROEP GIFSTOFWERKGROEP NATUURLEWE KANTOOR TELEFOONNOMMER VERGIFTIGINGSHULPLYN 011-486-1157 082-446-8946 (24 UUR) BELANGRIKE INLIGTING!! HIERDIE DOKUMENT DIEN SLEGS AS ‘N GIDS. DIT VERVANG NIE DIE PRODUKETIKETTE NIE. RAADPLEEG DIE PRODUKETIKETTE VIR DIE KORREKTE EN WETTIGE TOEDIENINGS! RENOSTERVOËLS EN SPREEUS IS UITERS SENSITIEF VIR ORGANOFOSFATE. PRODUKTE WAT ORGANOFOSFATE BEVAT MOET DUS IN AREAS WAAR RENOSTERVOËLS VOORKOM, VERMY WORD. PERITROIËDE, AMIDIENE EN MAKROSIKLIESE LAKTONE IS BAIE MINDER TOKSIES VIR VOËLS, MAAR MOET STEEDS MET GROOT OMSIGTIGHEID GEBRUIK WORD OM SKADE AAN NUTTIGE ORGANISMES SOOS MISKRUIERS EN ERDWURMS TE VOORKOM. Tuismengery van akarisiede (bosluisbeheermiddels) is die hoofrede waarom parasiete weerstand teen dipstowwe opbou. Tuismengery, benewens die feit dat dit ‘n onwettige praktyk is, is ook die rede waarom dipstowwe se pryse die hoogte inskiet. Nuwe produkte moet voortdurend teen geweldige hoë koste ontwikkel word omdat bestaande produkte nie meer effektief is nie. Die Gifstofwerkgroep beveel dus aan dat slegs produkte wat spesifiek as dipstowwe ontwikkel is, vir die beheer van ektoparasiete gebruik word; GEEN ander produkte moet gebruik word nie. Indien weerstand by parasiete waargeneem word moet die registrasiehouer van die produk onmiddelik in kennis gestel word. Ten einde weerstand te voorkom moet die volgende goue reëls nagekom word: Gebruik slegs geregistreerde produkte. Gebruik produkte slegs waarvoor hulle geregistreer is: raadpleeg die etikette vir die teikendiere sowel as die parasiete waarvoor produkte geregistreer is. Lees altyd die etikette vir aanwysings, voorsorgmaatreëls en toedieningsdosisse. Dien die volledige aanbevole dosis toe – ‘n halwe dosis mag goedkoper wees, maar sal nie die verlangde effek lewer nie. Compiled by G.H. Verdoorn & E.W. Marais February 2003 Edition Februarie 2003 Uitgawe Saamgestel deur G.H. Verdoorn & E.W. Marais Endangered Wildlife Trust Poison Working Group, PO Box 72334, Parkview 2122, South Africa. Tel: 011-486-1157 or 082-446-8946; fax: 011-646-4631, e-mail: pwg@ewt.org.za Trust vir Bedreigde Natuurlewe Gifstofwerkgroep, Posbus 72334, Parkview 2122, Suid-Afrika. Tel: 011-486-1157 of 082-446-8946; faks: 011-646-4631, e-pos: pwg@ewt.org.za Key: OP = organophosphate, PY = pyrethroid, MC = macrocyclic lactone, SY = synergist, IGR = insect growth regulator, AM = amidine, OT = others Product trade name Oxpecker Product type Registration holder Registra- Active ingredients & minimum Target animals Parasites that will be compatibility avian toxicity as LD50 in mg/kg killed/controlled 6ix-a-cide No Amidip 200 Amispray Bayticol Bio-Kill (Concentrate) Bio-Kill Equine Blitzdip Aerosol Blitzdip Pour-on Cooperzon No Curatick Dip Cydectin Injectable Cydectin Oral Crede-Ecto-
Ticks, lice, nuisance & biting flies
Cymetraz Crede-Ecto- Cymetrin Crede-Ecto-Imatraz Crede-Ecto-Perthrin Crede-Ecto- Tracypor Crede -Mintic Daz-Dust 2% Dazzel NF Compiled by G.H. Verdoorn & E.W. Marais February 2003 Edition Februarie 2003 Uitgawe Saamgestel deur G.H. Verdoorn & E.W. Marais Endangered Wildlife Trust Poison Working Group, PO Box 72334, Parkview 2122, South Africa. Tel: 011-486-1157 or 082-446-8946; fax: 011-646-4631, e-mail: pwg@ewt.org.za Trust vir Bedreigde Natuurlewe Gifstofwerkgroep, Posbus 72334, Parkview 2122, Suid-Afrika. Tel: 011-486-1157 of 082-446-8946; faks: 011-646-4631, e-pos: pwg@ewt.org.za Sleutel: OF = organofosfaat, PE = peritroiëd, ML = makrosikliese laktoon, SI = sinergis, IGR = insekgroeireguleerder, AM = amidien, AN = ander Produk handelsnaam Renoster- Produktipe Registrasiehouer Registra Aktiewe bestanddele & Teikendiere Parasiete wat gedood/beheer voëlversoen- bemarker minimum voëltoksisiteit as baarheid LD50 in mg/kg 6ix-a-cide Nee Dompeldip Bayer Amidip 200 Amispray Bayticol Blitzdip Aerosol Blitzdip Opgietmiddel Bio-Kill (Konsentraat) Bio-Kill Equine Cooperzon Nee Dompeldip Curatick Dip Cydectin Inspuitbaar Cydectin Oraal Crede-Ecto-Cymetraz Crede-Ecto-Cymetrin Crede-Ecto-Imatraz Crede-Ecto-Perthrin Compiled by G.H. Verdoorn & E.W. Marais February 2003 Edition Februarie 2003 Uitgawe Saamgestel deur G.H. Verdoorn & E.W. Marais Endangered Wildlife Trust Poison Working Group, PO Box 72334, Parkview 2122, South Africa. Tel: 011-486-1157 or 082-446-8946; fax: 011-646-4631, e-mail: pwg@ewt.org.za Trust vir Bedreigde Natuurlewe Gifstofwerkgroep, Posbus 72334, Parkview 2122, Suid-Afrika. Tel: 011-486-1157 of 082-446-8946; faks: 011-646-4631, e-pos: pwg@ewt.org.za Product trade name Oxpecker Product type Registration holder Registra- Active ingredients & minimum Target animals Parasites that will be compatibility avian toxicity as LD50 in mg/kg killed/controlled Decatix 3 Dectomax Delete All Delete-X
1 l/500 l Cattle lice, sheep scab mites, sheep &
Deltab Back-Pack Diazinon DFF Disnis NF Dip Drastic Deadline Ecomectin Ecotraz 125 Ecotraz 250 Ectocide cattle spray Ectoline Elantik Pour-on
Ticks, nuisance flies, biting flies, lice
Ticks, nuisance flies, biting flies, lice
Spray/Plunge Dip Endectovax 7 Endectovax LAM Equiworld Fleece Care Grenade Cattle Dip Ivomec Eprinex Ivomec Injection Ivomec Liquid Compiled by G.H. Verdoorn & E.W. Marais February 2003 Edition Februarie 2003 Uitgawe Saamgestel deur G.H. Verdoorn & E.W. Marais Endangered Wildlife Trust Poison Working Group, PO Box 72334, Parkview 2122, South Africa. Tel: 011-486-1157 or 082-446-8946; fax: 011-646-4631, e-mail: pwg@ewt.org.za Trust vir Bedreigde Natuurlewe Gifstofwerkgroep, Posbus 72334, Parkview 2122, Suid-Afrika. Tel: 011-486-1157 of 082-446-8946; faks: 011-646-4631, e-pos: pwg@ewt.org.za Produk handelsnaam Renoster- Produktipe Registrasiehouer Registra Aktiewe bestanddele & Teikendiere Parasiete wat gedood/beheer sal voëlversoen- bemarker minimum voëltoksisiteit as baarheid LD50 in mg/kg Crede-Ecto-Tracypor Crede -Mintic Eximex Daz-Dust 2% Dazzel NF Decatix 3 Dectomax Delete All Delete-X Deltab Back-pack Diazinon DFF Disnis NF Dip Drastic Deadline Ecomectin Ecotraz 125 Ecotraz 250 Ectocide Beesspuitmiddel Ectoline Endectovax 7 Endectovax LAM Compiled by G.H. Verdoorn & E.W. Marais February 2003 Edition Februarie 2003 Uitgawe Saamgestel deur G.H. Verdoorn & E.W. Marais Endangered Wildlife Trust Poison Working Group, PO Box 72334, Parkview 2122, South Africa. Tel: 011-486-1157 or 082-446-8946; fax: 011-646-4631, e-mail: pwg@ewt.org.za Trust vir Bedreigde Natuurlewe Gifstofwerkgroep, Posbus 72334, Parkview 2122, Suid-Afrika. Tel: 011-486-1157 of 082-446-8946; faks: 011-646-4631, e-pos: pwg@ewt.org.za Product trade name Oxpecker Product type Registration holder Registra- Active ingredients & minimum Target animals Parasites that will be compatibility avian toxicity as LD50 in mg/kg killed/controlled Ivomec Maximiser CR Capsules (adult Ivomec Gold Ivomec Maximiser CR Capsules (weaner sheep) Ivomec SR Bolus for Ivomec Super Injection for cattle Ivomec Super Injection for sheep Ivomec Tablets for sheep & goats Ivotan LA Karbadip Spray Maxicur LA Milbitraz LS Milbitraz Spray Dip Millborrow Tick and Maggot Oil Plus Millborrow Wound Aerosol NF Millborrow Wound Na-Mule No Patch Noromectin Drench Noromectin Injection Noromectin Pour-on Ovidip 30
sheep & goat lice & flies, pig lice,
PAB-NF No Paracide Paragon No Compiled by G.H. Verdoorn & E.W. Marais February 2003 Edition Februarie 2003 Uitgawe Saamgestel deur G.H. Verdoorn & E.W. Marais Endangered Wildlife Trust Poison Working Group, PO Box 72334, Parkview 2122, South Africa. Tel: 011-486-1157 or 082-446-8946; fax: 011-646-4631, e-mail: pwg@ewt.org.za Trust vir Bedreigde Natuurlewe Gifstofwerkgroep, Posbus 72334, Parkview 2122, Suid-Afrika. Tel: 011-486-1157 of 082-446-8946; faks: 011-646-4631, e-pos: pwg@ewt.org.za Produk handelsnaam Renoster- Produktipe Registrasiehouer Registra Akitewe bestanddele & Teikendiere Parasiete wat gedood/beheer sal voëlversoen- bemarker minimum voëltoksisiteit as baarheid LD50 in mg/kg Equiworld Fleece Care Grenade Beesdip Ivomec Eprinex Ivomec Gold Ivomec Inspuiting Ivomec Maximiser CR kapsules (speenlammers) Ivomec Maximiser CR kapsules volwasse skape) Ivomec Vloeistof Ivomec SR Bolus vir Ivomec Super Inspuiting vir beeste Ivomec Super Inspuiting vir skape Ivomec Tablette vir skape & bokke Ivotan LA Karbadip Sprei Maxicur LA Milbitraz LS Milbitraz Sprei Dip Millborrow Bosluis en Brommerolie Plus Compiled by G.H. Verdoorn & E.W. Marais February 2003 Edition Februarie 2003 Uitgawe Saamgestel deur G.H. Verdoorn & E.W. Marais Endangered Wildlife Trust Poison Working Group, PO Box 72334, Parkview 2122, South Africa. Tel: 011-486-1157 or 082-446-8946; fax: 011-646-4631, e-mail: pwg@ewt.org.za Trust vir Bedreigde Natuurlewe Gifstofwerkgroep, Posbus 72334, Parkview 2122, Suid-Afrika. Tel: 011-486-1157 of 082-446-8946; faks: 011-646-4631, e-pos: pwg@ewt.org.za Product trade name Oxpecker Product type Registration holder Registrat- Active ingredients & minimum Parasites that will be compatibility avian toxicity as LD50 in mg/kg killed/controlled Pouracide NF Prodip CYP 20% Qualimectin Qualitraz 250 Spectraject LA Steladone 300 EC Stopatik Sumiplus No Supona 30 Cattle Dip Supona Aerosol Taktic Sheep Dip Taktic Pour-On Tick Dressing ‘S’ Tick Grease Tiguvon Spotton Tikgard No Triatix LS cattle dip Triatix TR cattle dip Triatix WP cattle Triatix cattle spray Triatix Pig Pour-on Ul-tri-par Vetrazin Vetrazin Virbamax LV Virbamec Wipe-out Produk handelsnaam Renoster- Produktipe Registrasiehouer Registra Aktiewe bestanddele & Teikendiere Parasiete wat gedood/beheer sal voëlversoen- bemarker minimum voëltoksisiteit as Compiled by G.H. Verdoorn & E.W. Marais February 2003 Edition Februarie 2003 Uitgawe Saamgestel deur G.H. Verdoorn & E.W. Marais Endangered Wildlife Trust Poison Working Group, PO Box 72334, Parkview 2122, South Africa. Tel: 011-486-1157 or 082-446-8946; fax: 011-646-4631, e-mail: pwg@ewt.org.za Trust vir Bedreigde Natuurlewe Gifstofwerkgroep, Posbus 72334, Parkview 2122, Suid-Afrika. Tel: 011-486-1157 of 082-446-8946; faks: 011-646-4631, e-pos: pwg@ewt.org.za baarheid LD50 Millborrow Wond Aerosol Millborrow Wondolie NF Na-Mule Nee Noromectin Deurwekingsdip Noromectin Inspuiting Noromectin Opgietmiddel Notix Nee Ovidip 30
Bosluise, skaapbrandsiektemyte, brommers, skaap- en bokluise &
PAB-NF Nee Paracide Paragon Nee Pouracide NF Prodip CYP 20% Qualimectin Qualitraz 250 Spectraject LA Steladone 300 EC Stopatik Sumiplus Nee Supona 30 Beesdip Supona Aerosol Compiled by G.H. Verdoorn & E.W. Marais February 2003 Edition Februarie 2003 Uitgawe Saamgestel deur G.H. Verdoorn & E.W. Marais Endangered Wildlife Trust Poison Working Group, PO Box 72334, Parkview 2122, South Africa. Tel: 011-486-1157 or 082-446-8946; fax: 011-646-4631, e-mail: pwg@ewt.org.za Trust vir Bedreigde Natuurlewe Gifstofwerkgroep, Posbus 72334, Parkview 2122, Suid-Afrika. Tel: 011-486-1157 of 082-446-8946; faks: 011-646-4631, e-pos: pwg@ewt.org.za Product trade name Oxpecker Product type Registration Registra- Active ingredients & Target animals Parasites that will be killed/controlled compatibility minimum avian toxicity as LD50 in mg/kg Wound Sept Plus Zapp Pour-on Zeropar No
Ticks, Karoo paralysis ticks, mites, lice, keds,
Zipdip No
Ticks, Karoo paralysis ticks, lice, keds, mites
Compiled by G.H. Verdoorn & E.W. Marais February 2003 Edition Februarie 2003 Uitgawe Saamgestel deur G.H. Verdoorn & E.W. Marais Endangered Wildlife Trust Poison Working Group, PO Box 72334, Parkview 2122, South Africa. Tel: 011-486-1157 or 082-446-8946; fax: 011-646-4631, e-mail: pwg@ewt.org.za Trust vir Bedreigde Natuurlewe Gifstofwerkgroep, Posbus 72334, Parkview 2122, Suid-Afrika. Tel: 011-486-1157 of 082-446-8946; faks: 011-646-4631, e-pos: pwg@ewt.org.za RAADPLEEG DIE GIFSTOFWERKGROEP VIR SPESIALISADVIES 24 UUR NASHUA GIFSTOFWERKGROEP NATUURLEWE VERGIFTIGINGSHULPLYN: 082-446-8946 GIFSTOFWERKGROEP KANTOORNOMMER: 011-486-1157 GROEN TRUST-GWG OPERASIE RENOSTERVOËL INLIGTINGSLYN: 082-873-1046 Beesboere Raadpleeg u landbouchemiese verteenwoordiger (slegs AVCASA geakkrediteerd of ACDASA geakkrediteerd) vir ‘n goeie ektoparasiet bestuursprogram. Dit behoort die inspuitbare makrosikliese produkte (avermektien tipes), peritroiëde (opgietmiddels, dompeldippe en spuitmiddels), amidiene (amitras tipes) asook insekgroeireguleerders (waar toegelaat) in te sluit wat op ‘n roterende basis gebruik word om parasietweerstand te voorkom. NEEM ASSEBLIEF KENNIS DAT SEKERE PERITROIËDE UITERS GIFTIG VIR MISKRUIERS IS TERWYL DIE MEESTE MAKROSIKLIESE LAKTONE OOR DIE ALGEMEEN GIFTIG VIR BEIDE MISKRUIERS EN ERDWURMS IS. U MOET U EKTOPARASITISIEDE MET GROOT OMSIGTIGHEID GEBRUIK!! Skaap- en bokboere Gebruik die nuwe insekgroeireguleerders soos triflumuron, siromasien en diflubensuron as brommer- en luisbeheermiddels. Dit is u bydrae tot die voorkoming van kraanvoël- en aasvoëlvergiftiging. Wildboere Daar is slegs een produk wat vir ektoparasietbeheer op wild geregistreer is: Drastic Deadline. Geen ander produkte mag gebruik word nie! Die Gifstofwerkgroep beveel wildboere aan om vrylopende wild nie te doseer nie omdat dit uiteindelik daartoe sal lei dat diere se natuurlike weerstand teen ektoparasiete ingeboet sal word. VRYWARING DIE GIFSTOFWERKGROEP EN DIE TRUST VIR BEDREIGDE NATUURLEWE AANVAAR GEEN AANSPREEKLIKHEID VIR ENIGE SITUASIE WAT MAG ONTSTAAN AS GEVOLG VAN DIE AANWENDING VAN DIEREPRODUKTE WAT IN HIERDIE BROSJURE VERVAT IS NIE. DIT BLY DIE UITSLUITLIKE VERANTWOORDELIKHEID VAN DIE GRONDEIENAAR OM PRODUKTE STRENG VOLGENS DIE AANWYSINGS SOOS IN DIE PRODUKETIKETTE VERVAT, TE VOLG. Compiled by G.H. Verdoorn & E.W. Marais February 2003 Edition Februarie 2003 Uitgawe Saamgestel deur G.H. Verdoorn & E.W. Marais Endangered Wildlife Trust Poison Working Group, PO Box 72334, Parkview 2122, South Africa. Tel: 011-486-1157 or 082-446-8946; fax: 011-646-4631, e-mail: pwg@ewt.org.za Trust vir Bedreigde Natuurlewe Gifstofwerkgroep, Posbus 72334, Parkview 2122, Suid-Afrika. Tel: 011-486-1157 of 082-446-8946; faks: 011-646-4631, e-pos: pwg@ewt.org.za Produk handelsnaam Renoster- Produktipe Registrasiehouer Registra Aktiewe bestanddele & Teikendiere Parasiete wat gedood/beheer sal voëlversoen- bemarker minimum voëltoksisiteit as baarheid LD50 in mg/kg Skaapdip Taktic Opgietmiddel Tick Dressing ‘S’ Tick Grease Tiguvon Spotton Tikgard Nee Triatix LS Beesdip Triatix TR Beesdip Triatix Bees- spuitmiddel Triatix WP Beesspuit- Triatix Vark Opgietmiddel Ul-tri-par Vetrazin Vetrazin Virbamax LV Virbamec Wipe-out Wound Sept Plus Aerosol Zapp Opgietmiddel Compiled by G.H. Verdoorn & E.W. Marais February 2003 Edition Februarie 2003 Uitgawe Saamgestel deur G.H. Verdoorn & E.W. Marais Endangered Wildlife Trust Poison Working Group, PO Box 72334, Parkview 2122, South Africa. Tel: 011-486-1157 or 082-446-8946; fax: 011-646-4631, e-mail: pwg@ewt.org.za Trust vir Bedreigde Natuurlewe Gifstofwerkgroep, Posbus 72334, Parkview 2122, Suid-Afrika. Tel: 011-486-1157 of 082-446-8946; faks: 011-646-4631, e-pos: pwg@ewt.org.za Zeropar Nee Zipdip Nee RENOSTERVOËLS IN ‘N VERANDERENDE OMGEWING Twee van Afrika se mees interessante voëls, die Geelbekrenostervoël
bosluisoorgedraagde siektes gely. Voortdurende seleksie vir beter en
Buphagus africanus en die Rooibekrenostervoël Buphagus
groter diere vir verbeterde produksie het die beeste se weerstand verder
erythrorhynchus het ‘n lang en onsekere verbintenis met die mens.
verswak en glad nie tot gesonder kuddes bygedra nie.
Hierdie voëls word in assosiasie met groot diere soos die artiodaktiele
(antilope, wilde beeste) en perissodaktiele (perde, renosters) gevind wat
Die ontwikkeling van plaagdoders het die wêreld in ‘n tydperk van
die voëls se voedselbron van bosluise in genoegsame voorraad dra om
ongekende landbou-ontwikkeling ingestuur as gevolg van die
hulle te onderhou. Hierdie simbiotiese verwantskap tussen die groot diere
mensgemaakte middels wat meeste plae op oeste en diere kon beheer.
van Afrika en die twee Renostervoëls bestaan reeds deur eeue heen, maar
Gedurende die middel van die 20e eeu het dieredipstowwe vinnig
is amper in die 20e eeu vernietig as gevolg van die inmenging deur die
ontwikkel. Arseenmiddels is deur organochloorprodukte en organofosfate
mens in die natuurlike verwantskap tussen die voëls en hulle prooi.
vervang en uiteindelik het die peritroiëde, amidiene en makrosikliese
laktone gevolg wat tans regoor die aarde gebruik word. Dieredipstowwe
Beeste wat meestal uit die Europese Bos taurus geteel is, is uit Europa
het niks anders as ‘n fiasko vir renostervoëls ontketen nie. Arseen-,
deur pioneers en setlaars na Afrika gebring. Omdat die diere in die matige
organochloor- en organofosfaatdipstowwe het renostervoëls swaar getref
klimaat van Europa geteel is, was hierdie Bos taurus afstammelinge nie
en ander nuttige spesies het ook daaronder gelei. Die Geelbekrenostervoël
opgewasse teen die ‘klein roofdiertjies’ van Afrika nie. Plae soos die
het reeds vroeg in die eerste helfe van die 20e eeu in Suid-Afrika
Tsetsevlieg, Riviermuggie en verskeie bosluise het hulle tol van die
uitgesterf, terwyl die Rooibekrenostervoël net-net in ‘n paar areas oorleef
Europese beeste geëis. Beeste wat aan die mense van Afrika behoort het
is aan hulleself oorgelaat sodat natuurlike seleksie weerstandbiedende
diere geproduseer het, terwyl die Europese rasse swaar onder die aanslag
Die ontwikkeling van peritroiëd- en amidienakarisiede het nuwe hoop vir
van die plae en parasiete van Afrika gebuk gegaan het.
renostervoëls laat opvlam. Hierdie chemikalieë het ‘n baie lae toksisiteit
vir die voëls en is beslis meer aanvaarbaar as die akuut-giftige
Vir renostervoëls was die beeste niks anders as die wilde Afrikadiere wat
organofosfate. Geelbekrenostervoëls het reeds die noordoostelike dele van
hulle kos verskaf het nie en hulle het op die beestroppe met hul bosluise en
die land inbeweeg en word redelik algemeen in die Nasionale
larwes toegesak om die voedselbron te benut. Ongeag die diens wat die
Krugerwildtuin aangetref. Rooibekrenostervoëls is wyer verspreid en
Renostervoëls gelewer het, het die Europese beeste wat nie so ‘n goeie
word in die Limpopo, Noordwes, Mpumalanga, KwaZulu-Natal, Gauteng,
weerstand teen bosluise en bosluisoorgedraagde siektes soos die wilde
Oos-Kaap en die Noord-Kaap provinsies van Suid-Afrika aangetref.
diere gehad het nie, aan hewige bosluisbesmettings en
Getalle is baie minder as wat dit was voordat die chemiese beheer van
Compiled by G.H. Verdoorn & E.W. Marais February 2003 Edition Februarie 2003 Uitgawe Saamgestel deur G.H. Verdoorn & E.W. Marais Endangered Wildlife Trust Poison Working Group, PO Box 72334, Parkview 2122, South Africa. Tel: 011-486-1157 or 082-446-8946; fax: 011-646-4631, e-mail: pwg@ewt.org.za Trust vir Bedreigde Natuurlewe Gifstofwerkgroep, Posbus 72334, Parkview 2122, Suid-Afrika. Tel: 011-486-1157 of 082-446-8946; faks: 011-646-4631, e-pos: pwg@ewt.org.za
bosluise begin het, maar dit wil voorkom asof daar hoop vir die toekoms
dokument sorvuldig deur voordat chemiese bosluisbeheer aangepak word
en raadpleeg die Gifstofwerkgroep vir inligting as daar enige twyfel oor
Renostervoëls kan een van wild- en beesboere se grootste natuurlike
vennote wees. Dit is uiters belangrik om die voëls die beste kans op
oorlewing te gun deur bosluisbesmettings korrek te bestuur met behulp
van die korrekte produkte en bestuursbeginsels. Lees hierdie hele
EKOLOGIE, BIOLOGIE EN BROEIGEWOONTES VAN RENOSTERVOËLS Eienskap Rooibekrenostervoël Geelbekrenostervoël
Geel tot rooi in volwasse voëls en bruin in jong voëls. ‘n Baie opsigtelike, Oranje tot skarlakenrooi in volwasse voëls en bruin in jong voëls. ‘n Baie
geel lel om die oog is duidelik sigbaar in volwasse voëls. Dit is die onopsigtelike, smal, geel lel om die oog in volwasse voëls. belangrikste kenmerk van die spesie. Volwasse voëls het skarlakenrooi bekke, jong voëls het donker, olyfkleurige Volwasse voëls het ‘n breë, geelbasis bek met ‘n rooi punt. Breë geel
bekke met geel middel en oranje bekgapings wat donker word met flanke strek beide kante van die bek afwaarts. Dit word nie in die
veroudering. Die bek word rooi teen 4 maande ouderdom en is ten volle rooi Rooibekrenostervoël aangetref nie. Jong voëls het donkerige geel bekke teen 7 maande ouderdom.
Kop, keel en rug bruin, kruis effens ligter. Bo-vlerke en bo-stert bruin. Jong Kop, keel en rug bruin, word ligter na kruis wat gelerig vaalbruin is. Die
voëls meer roetbruin as volwassenes. Volwasse veredos eers na ongeveer 6 ligte kruis is kenmerkend. Onvolwasse voëls het korter sterte en maande.
donkerder keel as volwassenes; bodele het ook fyn swart bande.
Bors en pens romerige vaalbruin. Ondervlerke donkerbruin.
Bors en pens lig gelerig-vaalbruin. Ondervlerke donkerbruin.
Vanaf Etiopië tot Suid-Afrika. Strek in suidelike Afrika hoofsaaklik in die Afrika suid van die Sahara en westelike Afrika. In Suid-Afrika beperk tot
noordooste vanaf Zoeloeland tot Limpopo; ook in Botswana, Zimbabwe en die noordelike derde van die Nasionale Krugerwildtuin; ook in Hluhluwe-
Mosambiek. Sterk bevolking in noordelike en westelike Limpopovallei.
Umfolozi kompleks met enkele besoekers aan Mkuzi Wildtuin.
Voorheen ook gevind in oostelike Vrystaat, laagliggende dele van Lesotho en Gefragmenteerde bevolkings word ook in ‘n breë strook langs die westelike
Oos-Kaap tot by Grahamstad. Klein bevolkings in Noordwes, Noord-Kaap, en noordelike Limpoporivier aangetref.
Savanna en bosveld areas met gemiddelde reënval meer as 400mm per jaar.
Droë, bladwisselende bosstreke en savanna onder 1,900 meter bo seespieël. Was as ‘n uitgestorwe spesie in 1910 aangeteken. Het die land weer uit
As ‘n amper-bedreigde spesie geklassifiseer.
Zimbabwe inbeweeg in 1979. Hierdie spesie word tans as kwesbaar beskou
en die bevolking word op tussen 150 en 300 broeipare geskat.
Word in klein swerms van 2 - 6 voëls gedurende die broeiseisoen en tot 50 Word in klein swerms tydens die broeityd en tot 20 indiwidue buite die voëls buite die broeityd aangeteken. Die Rooibekrenostervoël vreet op ‘n broeiseisoen aangetref. Die Geelbekrenostervoël vreet op ‘n wye wye verskeidenheid wilde en mak diere waar dit oral oor die gasheer verskeidenheid wilde en mak diere, maar verkies die groter spesies. rondklouter op soek na bosluise en ander ektoparasiete. Die voëls word Spandeer die grootste deel van die dag op gasheerdier op soek na
maklik versteur wanneer genader en sal die indringer van agter die ektoparasiete. Die stywe stert word gebruik om die voël te balanseer terwyl gasheerdier dophou. Soms sal almal op ‘n paar diere vergader en luidkeels dit kos soek. Hierdie voëls word ook maklik versteur en tree net soos die sisgeluide en krakende geluide maak. Buite die broeityd slaap hulle in Rooibekrenostervoëls op wanneer ‘n indringer opgemerk work. Slaap soms rietbeddings, op kraglyne, mikrogolftorings en ander hoë strukture.
Die bek is aangepas om ‘n skêraksie uit voer. Die gasheerdier se hare word Die swaarder en stewiger bek van hierdie spesie is aangepas om prooi van
deeglik met die bek gekam op soek na kos. Hulle pluk baie selde prooi van die gasheer af te pluk. Ektoparasiete word visueel opgespoor en met die bek die gasheer af.
Hoof voedseltipes Die Rooibekrenostervoël vreet bosluiseiers, larwes, nimfe en volwasse Vreet hoofsaaklik bosluise (veral Amblyomma hebraeum en Rhipicephalus Compiled by G.H. Verdoorn & E.W. Marais February 2003 Edition Februarie 2003 Uitgawe Saamgestel deur G.H. Verdoorn & E.W. Marais Endangered Wildlife Trust Poison Working Group, PO Box 72334, Parkview 2122, South Africa. Tel: 011-486-1157 or 082-446-8946; fax: 011-646-4631, e-mail: pwg@ewt.org.za Trust vir Bedreigde Natuurlewe Gifstofwerkgroep, Posbus 72334, Parkview 2122, Suid-Afrika. Tel: 011-486-1157 of 082-446-8946; faks: 011-646-4631, e-pos: pwg@ewt.org.za
bosluise (hoofsaaklik Boophilus spp.) en ander ektoparasiete met die appendiculatus), ander ektoparasiete, wondweefsel en bloed. skêraksie van die bek. Dit vreet ook dikwels droë velvlokkies, oorwas en ander ektoparasiete, wondweefsel en hou wonde skoon van parasieteiers en –larwes. Dit jag ook insekte vanaf die gasheer se rug.
Eienskap Rooibekrenostervoël Geelbekrenostervoël
Die Rooibekrenostervoël is ‘n koöperatiewe broeier. Die dominante paar word deur tot 3 helpers bygestaan maar slegs die dominante paar lê eiers en snags broei slegs die wyfie. Die groep help met die bou van die nes wat Die Geelbekrenostervoël is ook ‘n koöperatiewe broeier. Slegs die gewoonlik in ‘n natuurlike holte in ‘n boom tussen 1.2 m en 15 m bo die dominante paar bebroei die eiers, maar helpers bou ook aan die nes en voer
grond is. Die nes kan in ses dae voltooi word en konstruksie mag gedurende die kuikens. Die nes is gewoonlik in ‘n natuurlike holte 3 m tot 6 bo die die volle teelseisoen voortduur. Uitgeholde heiningpale en kunsmatige grond en selfs hol metaalheiningpale sal gebruik word. Die broeiseisoen neskaste word ook gebruik. Hulle verkies oop savanna met verspreide bome. strek vanaf September tot Maart. Die teelseisoen begin in September en gaan deur tot Maart waartydens tot 3 broeisels grootgemaak kan word. ‘n Bedding van gras, mis en worteltjies word gebou en ‘n koppievormige ‘n Bedding van droë gras word gebou en daarin word ‘n vlak holte gemaak
struktuur word dan uitgelê met soogdierhare. Holtes met ‘n bo-ingang van wat met ‘n dik laag soogdierhare van die gasheer uitgelê word met. Die nes 70 mm tot 90 mm word verkies.
Die eiers is pienk-wit met fyn tot swaar rooibruin spikkels. Eiers (2 – 3) Die eiers varieër van wit tot ligblouerig en is effekleurig of gespikkel met word in die oggend gelê met daaglikse intervalle en die broeiery begin sodra skakerings van bruin. Twee tot drie eiers (meestal 3) word in die oggend met
die eerste eier gelê is. Die uitbroeiperiode is 12 tot 13 dae en die broeiery daaglikse tussenposes gelê en die broeiery begin nadat die eerste eier gelê is. word deur beide ouers hanteer. Kuikens verlaat die nes na ongeveer 26 – 30 Die uitbroeitydperk is 13 dae. Kuikens verlaat die nes na ‘n periode van 25 – dae. Die helpers staan ouers by met die voer van kuikens en nesverlaters.
30 dae en word deur beide ouers sowel as 1 of 2 helpers gevoer.
Slegs die dominante paar is in hofmakery betrokke en dit mag voedingsgedrag insluit. Paring vind op die rug van die gasheerdier plaas. Soektogte vir neste word gedoen deur ondersoekende vlugte vanaf die rug van die gasheerdier uit te voer. Hierdie ondersoekende vlugte vind deur die dag plaas met hoogtepunte in die oggend, middag en laatmiddag. Alle lede van die swerm neem daaraan deel maar die dominante paar neem die leiding. Die dominante mannetjie dui ‘n geskikte broeiplek aan deur sy vlerke te vibreer. Vorige broeiplekke mag weer vir opvolgende broeisels gebruik word. Kompetisie vir
beskikbare broeiplekke is hewig en renostervoëls word dikwels deur spreeus, visvangers en troupante verplaas. Eierdoppe word verwyder wanneer die
kuikens die nes verlaat. Mispakkies word gereeld verwyder en die neste word besonder skoon gehou. Kuikens is altrikaal (word nakend, hulpeloos en met toe oë uitgebroei) en nesgebonde (bly in die nes na uitbroei). Die ouers en helpers voer kuikens deur kos in die mondholte en nie in die bek nie, aan te dra. Wanneer jong renostervoëls die nes verlaat vlieg hulle direk na ‘n gasheerdier en mag vir tot 2 maande lank gevoer word. Jong voëls mag saam met hul ouers na neste terugkeer tydens die tweede broeipoging maar daar is geen bewys dat hulle met die voer van kuikens help nie. ‘n Simbiotiese verwantskap wat as mutualisme bekend staan, bestaan tussen renostervoëls en hul gashere. Renostervoëls vind voedsel op die gashere in die
vorm van ektoparasiete, hulle verkry nesmateriaal deur die hare van hul gashere te versamel, gebruik gashere as gratis vervoer na drinkplekke en slaap ook
dikwels op hul gashere. In ruil hiervoor waarsku renostervoëls hul gashere teen moontlike gevaar en hou hulle vry van parasiete wat siektes mag oordra. Hulle hou ook vars wonde vry deur maaierbesmettings en uiteindelike dood te voorkom. Dit is beslis ‘n ‘wen-wen’ situasie.
Rooibekrenostervoël Geelbekrenostervoël
Buphagus erythrorhynchus(Stanley, 1814) Buphagus africanus(Linneaus, 1766) Bos = os; phagus = eet; erythros = rooi; rhynchos = bek.
Bos = os; phagus = eet; africanus = van Afrika.
Compiled by G.H. Verdoorn & E.W. Marais February 2003 Edition Februarie 2003 Uitgawe Saamgestel deur G.H. Verdoorn & E.W. Marais Endangered Wildlife Trust Poison Working Group, PO Box 72334, Parkview 2122, South Africa. Tel: 011-486-1157 or 082-446-8946; fax: 011-646-4631, e-mail: pwg@ewt.org.za Trust vir Bedreigde Natuurlewe Gifstofwerkgroep, Posbus 72334, Parkview 2122, Suid-Afrika. Tel: 011-486-1157 of 082-446-8946; faks: 011-646-4631, e-pos: pwg@ewt.org.za B. e. scotinus – oostelike laagliggende dele.
B. e. caffer – bo-Limpopo opvanggebied
B. e. angolensis – in Caprivi en Okavango
SKEP GUNSTIGE TOESTANDE VIR RENOSTERVOËLS OP DIE PLAAS EN HOU HULLE DAAR
As renostervoëls, hetsy die Rooibek- of die Geelbekrenostervoëls, in die
drinkkrippe waar diere gereeld aandoen. Skakel die GWG
omgewing voorkom kan hulle na die plaas aangelok word deur sekere
Operasie Renostervoël Inligtingslyn 082-873-1046 vir
stappe te implimenteer. Wanneer hulle wel op die plaas opdaag is daar ‘n
paar dinge wat gedoen kan word om te verseker dat hierdie nuttige voëls
hulleself sal tuismaak en op die plaas bly.
6. Lig almal op die plaas oor die voëls in en waarsku mense om
die voëls vir die eerste paar maande heeltemal met rus te laat –
1. Skakel alle dieredipstowwe wat renostervoëls kan benadeel
moet dus nie beeste begin aanjaag wanneer die voëls in die
onmiddelik uit. Raadpleeg die Gifstofwerkgroep se
oggende op hulle kom vreet nie. Laat die voëls liewer toe om
Ektoparasitisied-Renostervoël Versoenbaarheidsgids vir
eers hulle werk te verrig voordat daar met beeste gewerk word.
produkte wat die voëls nie sal benadeel nie.
7. Vermy die beeskrale en drinkkrippe soggens en laatmiddag
2. Versoek onmiddelik alle bure om ook alle gevaarlike
sodat die voëls hierdie tyd kan benut om die neskaste te
ondersoek en te begin beset, anders sal hulle elders na slaap- en
Renostervoëlversoenbare dipstowwe te gebruik. Lig die
plaaslike boerevereniging se lede oor die aankoms van die
voëls in en motiveer almal om Renostervoëlversoenbare
RAADPLEEG DIE SPESIEVERWYSINGSGIDS VIR
3. Dip plaasdiere slegs wanneer dit werklik noodsaaklik is –
BESKRYWINGS VAN DIE ROOIBEK- EN
onthou dat die Renostervoëls ook moet eet! Gebruik altyd die korrekte voorgeskrewe dosis – moet NOOIT oordoseer nie!
GEELBEKRENOSTERVOËLS.
4. Skakel die dip van wild sover as wat dit moontlik is uit sodat
SKAKEL DIE GIFSTOFWERKGROEP MET DIE GOEIE NUUS
die voëls die werk van bosluisbeheer kan oorneem.
AS RENOSTERVOËLS OP U EIENDOM OPDAAG – ONS SAL VERDERE RAAD EN INLIGTING VERSKAF. MELD ENIGE
5. Plaas neskaste in bome, sowat 2.5 tot 4 meter bokant die grond
BROEI-AKTIWITEITE EN –SUSKES BY DIE
in gebiede waar die Renostervoëls waargeneem word. Die
GIFSTOFWERKGROEP AAN.
beste plekke is gewoonlik aan die buitewyke van beeskrale en
Compiled by G.H. Verdoorn & E.W. Marais February 2003 Edition Februarie 2003 Uitgawe Saamgestel deur G.H. Verdoorn & E.W. Marais Endangered Wildlife Trust Poison Working Group, PO Box 72334, Parkview 2122, South Africa. Tel: 011-486-1157 or 082-446-8946; fax: 011-646-4631, e-mail: pwg@ewt.org.za Trust vir Bedreigde Natuurlewe Gifstofwerkgroep, Posbus 72334, Parkview 2122, Suid-Afrika. Tel: 011-486-1157 of 082-446-8946; faks: 011-646-4631, e-pos: pwg@ewt.org.za LANDBOU, GESONDHEIDS- EN OMGEWINGSPROBLEME WAT ONTSTAAN AS GEVOLG VAN DIE GEBRUIK VAN TUISVERMENGDE OPGIETDIPSTOWWE
1. Die tuismeng van opgietmiddels sowel as die vervaardiging,
verkoop, verspreiding of aanbeveling van sulke produkte is ‘n
5. Oor- en onderdosering asook die onegalige verspreiding van
strafbare misdryf onder Regulasie Nr. R1716 (26 Julie 1991) van
aktiewe bestanddele veroorsaak dat ektoparasiete weerstand teen
die Wet op Misstowwe, Plaasvoere, Landboumiddels en
peritroïede opbou. Bosluise in die besonder bou baie maklik
Veemiddels, 1947 (Wet Nr. 36 van 1947). Oortreders kan vervolg
weerstand teen peritroïede op. In die Oos-Kaap kan die
word en tronkstraf of ‘n boete opgelê word.
Bloubosluis op baie plase nie meer met peritroïeddipstowwe
beheer word nie. Verskeie boere het dus die stryd teen die
2. Die konsentrasie van aktiewe bestanddele in tuisgemende middels
is NOOIT akkuraat nie en dit lei tot die oordosering of
6. Geregistreerde peritroïed- en amidienbosluisopgietmiddels wat
deur dieregesondheidsmaatskappye vervaardig word sal geen
3. Die korrekte bymiddels wat noodsaaklik is om die aktiewe
sistemiese uitwerking op diere hê nie, m.a.w. geen residue van
bestanddele egalig en eweredig oor die dier te versprei word
aktiewe bestanddele of ander komponente sal in die vleis of melk
NOOIT by tuisgemende middels gevoeg nie, omdat sulke
aangetref word nie. Tuisvermengde opgietmiddels het die vermoë
bymiddels nie vir die gebruiker in die algemene handel beskikbaar
om wel sistemies te raak as gevolg van die gebruik van verkeerde
is nie. Olies soos kookolie, klapperolie, sitronella olie, minerale
oplosmiddels. Dit sal dus die vleis en melk kontamineer en dit
olies en diesel wat dikwels onwettig gebruik word het NIE die
gewenste verspreidingseffek nie en die aktiewe bestanddele word
dus nie effektief oor die dier versprei nie. Slegs sommige van die
7. Benewens die negatiewe gevolge vir diere wat verkeerd met
ektoparasiete word dus gedood en die nageslag van dié wat nie
tuisvermengde opgietmiddels behandel word lei, hierdie onwettige
aangetas word nie is feitlik onbeheerbaar.
praktyk ook tot ernstige nagevolge op voëllewe en kleiner
organismes soos miskruiers, ander nuttige insekte en erdwurms.
4. Diesel en mineraalolies sowel as ander onwettige, ongeregistreerde
tuisgemende middels wat oesbeskermingsprodukte bevat is
dikwels uiters skadelik en giftig vir die dier. Diere se velle word
TREE ASSEBLIEF VERANTWOORDELIK OP TER WILLE VAN
chemies erg verbrand, diere word vergiftig terwyl die melk en vleis
MENSE, DIERE EN DIE OMGEWING!
van sulke diere erg met die aktiewe bestanddele besoedel mag
word. Dit skep ‘n ernstige gesondheidsrisiko vir die verbruiker.
Compiled by G.H. Verdoorn & E.W. Marais February 2003 Edition Februarie 2003 Uitgawe Saamgestel deur G.H. Verdoorn & E.W. Marais Endangered Wildlife Trust Poison Working Group, PO Box 72334, Parkview 2122, South Africa. Tel: 011-486-1157 or 082-446-8946; fax: 011-646-4631, e-mail: pwg@ewt.org.za Trust vir Bedreigde Natuurlewe Gifstofwerkgroep, Posbus 72334, Parkview 2122, Suid-Afrika. Tel: 011-486-1157 of 082-446-8946; faks: 011-646-4631, e-pos: pwg@ewt.org.za NOTAS OOR OUTOMATIESE TOEDIENERS
Bosluismiddels moet altyd streng volgens die produkaanwysings toegedien word. Enige outomatiese toediener wat gebruik word om opgietmiddels toe te dien, moet dus so ontwerp word dat dit die korrekte volume volgens elke dier se liggaamsmassa toedien (1 ml/10 kg vir meeste opgietmiddels). WAARSKUWING: Langdurige onbeheerde daaglikse onderdosering van diere lei tot algehele parasietweerstand teen bosluismiddels. Meeste konvensionele toedieners dien dipstowwe nie teen die voorgeskrewe dosisse toe nie. Oordosering vermors die produk en lei tot omgewingsbesoedeling. Dit mag ook die diere benadeel. Die Gifstofwerkgroep beveel die OXPECKER OPGIETDIPSKAAL aan aangesien dit opgietmiddels, sonder krag of arbied, feitlik 100% akkuraat uitmeet en toedien op diere van meer as 40 kg liggaamsmassa. Vir verdere inligting, skakel die vervaardiger by 082-522-4953. Compiled by G.H. Verdoorn & E.W. Marais February 2003 Edition Februarie 2003 Uitgawe Saamgestel deur G.H. Verdoorn & E.W. Marais Endangered Wildlife Trust Poison Working Group, PO Box 72334, Parkview 2122, South Africa. Tel: 011-486-1157 or 082-446-8946; fax: 011-646-4631, e-mail: pwg@ewt.org.za Trust vir Bedreigde Natuurlewe Gifstofwerkgroep, Posbus 72334, Parkview 2122, Suid-Afrika. Tel: 011-486-1157 of 082-446-8946; faks: 011-646-4631, e-pos: pwg@ewt.org.za
Protocole élaboré par un groupe de travail multidisciplinaire au sein de l’hôpital d'enfants Armand Trousseau Janvier 2012 PRESCRIPTION PCA RECOMMANDATIONS DE PRESCRIPTION INITIALE CONCENTRATION : en général 1mg/ml : morphine 50 mg (5ml) dans sérum physio 45 ml pour un total de 50 ml Si autre concentration : UTILISER ETIQUETTE FLUO y inscrire lisiblement la concentratio
EKOLOGIES SINVOLLE BESTUUR VAN EKTOPARASIETE EN RENOSTERVOËLS